ΕΛ ΜΕΤΛΙΝ:ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΓΚΡΕΚΙΓΙΑ ΜΥΤΝΙΛΗΝΙΟΙ ΤΗΣ ΤΥΝΗΣΙΑΣ

Η Τυνησία κατοικήθηκε από τους παλαιολιθικούς χρόνους, γεγονός που πιστοποιούν προϊστορικά ευρήματα, τα οποία ανήκουν στην περίοδο του Ανθρώπου του Κρομανιόν. Οι Έλληνες εγκαταστάθηκαν στην Τύνιδα (τη σημερινή Τυνησία)περίπου το 1200 π.Χ. Την ελληνική αποίκιση ακολούθησαν οι Φοίνικες (9ος αι. π.Χ.), οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στις ακτές και ίδρυσαν την Καρχη-δόνα, που υπήρξε θαλασσοκράτειρα της δυτικής Μεσογείου και αντίπαλος της Ρώμης. Στην Τυνησία, όπου τον1ο αι. μ.Χ. διαδόθηκε ο χριστιανισμός, που κυριάρχησε πλήρως τον 4ο αι., γεννήθηκαν οι μεγάλοι εκκλησιαστικοί πατέρες Τερτυλιανός, Κυπριανός και Αυγουστίνος. Η ελληνική παρουσία στην Τύνιδα, στις αρχές του 1990, ήταν περιορισμένη (60 άτομα σε Τύνιδακαι Σφαξ). Σήμερα υπάρχουν 30 Έλληνες, εκ των οποίων οι 10 ζουν στην Τύνιδα και αποτελούν τους γνήσιους διαδόχους μιας αξιοπρεπούς και πολυπληθούς κοινότητας 60.000 ατόμων των αρχών του 20ού αι.Στη πρωτεύουσα Τύνιδα, υπάρχει και ο Ελληνορθόδοξος Ναός του Αγίου Γεωργίου.

Στη βόρεια Τυνησία βρίσκεται το χωριό Ελ Μετλίν, οι κάτοικοι του οποίου κατάγονται από τη Μυτιλήνη, από όπου έφυγαν μετά την κατάληψη του νησιού από τους Οθωμανούς. Η Μετλίν είναι μια κωμόπολη όπου κυριαρχεί το γαλανόλευκο.Γαλανόλευκα σπίτια,γαλανόλευκες τέντες, ως και τα πεζοδρόμια έχουν βάψει γαλανόλευκα. Γαλανόλευκα τα ντέφια στα γλέντια, γαλανόλευκα ταντουβάρια και στο εσωτερικό των σπιτιών. Στα σπίτια της Μετλίν σε δέχονται με χαρά αλλιώτικη. Σαν αρχίσουν να σε νιώθουν δικό τους, ίδιο με δαύτους, βγάζουν θαρρείς από το μπαούλο κι αρχίζουν να σου λένε τις ιστορίες των παππούδων. Πως κάποιοι τους λένε«γκεκίγια», δηλαδή Έλληνες,κάποιοι λένε πως «ήρθαν με τους Τούρκους», κάποιοι σου μιλούν για την ιστορία κάποιας πατρίδας «σε ένα νησί κάπου βόρεια». Είναι ώρα που οι γυναίκες μιλούν χαμηλόφωνα για τα χαΐρια της γειτόνισ-σας και στρίβουν μακαρονάκι.«Μακαρόνα» το λένε ετούτο εδώ στη Μετλίν. «Σκάλα» λένε το επίνειό τους.

Το κουβάρι της συγκλονιστικής και γεμάτης περιπέτειες ζωής του ελληνικής καταγωγής πειρατή Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα, που αφού κούρσεψε όλη τη Μεσόγειο κατάφερε να γίνει τιμημένος αρχιναύαρχος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ξετυλίγεται μέσα από την ιστορία μιας μικρής κωμόπολης της Τυνησίας της Ελ Μετλίν. Σήμερα, η ελληνική παροικία στην Τυνησία, που στις αρχές του 20ου αιώνα αριθμούσε 60.000 άτομα, κυρίως επιχειρηματίες, εμπόρους και σπογγαλιείες, έχει συρρικνωθεί σε περίπου 40 άτομα. Εκτός από τον ορθόδοξο ναό του Αγίου Γεωργίου στην Τύνιδα, όπου κυματίζει η ελληνική σημαία, και τις δυο ελληνορθόδοξες εκκλησίες στη Σφαξ και στη Τζέμπρα, η Ελ Μετλίν, η Μυτιλήνη δηλαδή, μια μικρή κωμόπολη σε απόσταση 60 χιλιομέτρων από την πρωτεύουσα της Τυνησίας, θυμίζει την ελληνική παρουσία. Η Ελ Μετλίν δεν πήρε τυχαία αυτό το όνομα. Πίσω από την ονομασία κρύβεται μια ολόκληρη ιστορία γεμάτη περιπέτειες που ξεκινάει από τη Μυτιλήνη και ξετυλίγεται μέσα από τον βίο των αιμοσταγών πειρατών Μπαρμπαρόσα, οι οποίοι πριν από περίπου μισή χιλιετία ξεκίνησαν από τη Λέσβο με το τσούρμο τους και αφού όργωσαν όλη τη Μεσόγειο κουρσεύοντας καράβια, έστησαν το άντρο τους στα βόρεια παράλια της Τυνησίας κοντά στη Μπιζέρτα και το ονόμασαν Ελ Μετλίν.Ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τον ελληνισμό της Τυνησίας, την ονομασία της Ελ Μετλίν και για τους ελληνικής καταγωγής αδελφούς Μπαρμπαρόσα παρουσιάζει ο πρόεδρος της Πολιτιστικής Εταιρείας «Μακεδνός» Δημήτρης Αλεξάνδρου στο βιβλίο του «Γκρεκίγια: Οι Έλληνες της Τυνησίας». Μάλιστα ο κ.Αλεξάνδρου ανακάλυψε στη Μυτιλήνη τον Γεώργιο Ρούγγο, που πιθανολογείται ότι είναι απόγονος των Μπαρμπαρόσα, μέσα από την αφήγηση του οποίου προκύπτουν άγνωστα στοιχεία για τους φοβερούς αρχιπειρατές της Μεσογείου.

Οι τρομεροί πειρατές Μπαρμπαρόσα
Οι Αρούτζ και Χαϊρετίν Μπαρμπαρόσα είχαν γεννηθεί στη Μυτιλήνη και ήταν Έλληνες αναφέρει στο βιβλίο του ο κ.Αλεξάνδρου, ο οποίος δεν είναι και ο μόνος που διατυπώνει αυτή την άποψη. Στις ελληνικές ρίζες των αδελφών Μπαρμπαρόσα αναφέρονται τόσο η ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια «Βικιπαίδεια» όσο και ο Γεώργιος Λεονάρδος στο ιστορικό μυθιστόρημά του με τίτλο «Μπαρμπαρόσα ο Πειρατής», αλλά και ο Μυτιληνιός συγγραφέας-μελετητής Θέμης Καραβασίλης στο βιβλίο του «Παλαιόκηπος».Οι αδελφοί Μπαρπαρόσα, που πήραν αυτό το όνομα από τα κοκκινωπά τους γένια, σύμφωνα με μία εκδοχή ήταν παιδιά ενός σπαχή, ονόματι Γιακούπ, και μιας χριστιανής Ελληνίδας από τη Λέσβο, η οποία ονομαζόταν Κατερίνα. Αρκετοί είναι όμως οι ιστορικοί που θεωρούν πιθανόν να ήταν και ο πατέρας τους εξισλαμισμένος Έλληνας. Σύμφωνα με τουρκικές πηγές οι αδελφοί Μπαρμπαρόσα ήταν τέσσερις ο Ισχάκ, ο Αρούτζ, ο Χιζρ (ο διασημότερος από όλους ο οποίος ονομάστηκε αργότερα Χαϊρεντίν) και ο Ιλιάς. Ο Αρούτζ αρχικά έκανε εμπόριο στην Αίγυπτο, την Τρίπολη και τη Δαμασκό, ο Χιζρ και ο Ιλιάς έκαναν εμπόριο στη Θεσσαλονίκη, ενώ ο Ισχάκ έμεινε στη Μυτιλήνη. Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές οι Χιζρ και Ιλιάς δέχτηκαν επίθεση πειρατών όταν περνούσαν από τη Ρόδο και ο Ιλιάς έχασε τη ζωή του. Ο Χιζρ αιχμαλωτίστηκε αλλά σύντομα κατάφερε να ξεφύγει και αποφάσισε να γίνει πειρατής. Ο Δημήτρης Αλεξάνδρου αναφέρει στο βιβλίο του ότι ο Αρούτζ, σε νεαρή ηλικία εντάχθηκε στο πλήρωμα μιας πειρατικής γαλέρας η οποία όμως έπεσε στα χέρια των Ιωαννιτών Ιπποτών της Ρόδου με αποτέλεσμα να αιχμαλωτιστεί. Τον αγόρασε όμως ένας Αιγύπτιος εμίρης για να τον κάνει κυβερνήτη σε δικό του πειρατικό και έτσι βρέθηκε στην Αλεξάνδρεια όπου κάλεσε κοντά του και το μικρότερο αδελφό του Χιζρ, ο οποίος κατάφερε από κουρσάρος των ακτών της Μπαρμπαριάς να γίνει ο τιμημένος αρχιναύαρχος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα ο οποίος είναι και ο πιο γνωστός γεννήθηκε κατ΄ άλλους το 1473 και κατ΄ άλλους το 1478 και πέθανε στις 5 Ιουλίου το 1546 στην Κωνσταντινούπολη. Ο τάφος του βρίσκεται στο Μπεσίκτας της Κωνσταντινούπολης. Μάλιστα τον περασμένο Ιούλιο ο δήμος Φάτιχ της Κωνσταντινούπολης διοργάνωσε εκδήλωση μνήμης για τη 460η επέτειο του θανάτου του Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα.

Ο Έλληνας απόγονος των Μπαρμπαρόσα
Στην καταγωγή των Μπαρμπαρόσα αναφέρεται ο καταγόμενος από τον Παλαιόκηπο της Μυτιλήνης Γεώργιος Ρούγγος, ο οποίος φαίνεται ότι είναι απόγονός τους, σε συνέντευξη που πρόκειται να δημοσιευτεί στο βιβλίο του Δημήτρη Αλεξάνδρου «Γκρεκίγια: Οι Έλληνες της Τυνησίας». «Το ότι κατάγονται από τη Λέσβο δεν το αμφισβητεί κανένας» επισημαίνει ο κ. Ρούγγος παραθέτοντας την εκδοχή του Γεώργιου Λεονάρδου σύμφωνα με την οποία η καταγωγή των Μπαρμπαρόσα ήταν ελληνική από την περιοχή Κιρχανάς του χωριού Παλαιόκηπος, αλλά και την εκδοχή του Θέμη Καραβασίλη οποίος συμφωνεί ότι η καταγωγή τους ήταν ελληνική και ότι γεννήθηκαν στον Παλαιόκηπο. Ο κ.Ρούγγος όταν μιλάει στους αδελφούς Μπαρμπαρόσα χρησιμοποιεί το ελληνικό όνομα Άρης για το Αρούτζ ή Χορούτζ και το όνομα Χρίστος για το Χιζρ (Χαϊρεντίν). Μάλιστα αναφέρει και ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Θέμη Καραβασίλη «Παλαιόκηπος» σύμφωνα με το οποίο: «Λέγεται ότι πατέρας του Βαρβαρόσα, ο Γιακούμπ, ήταν εξισλαμισμένος από τον Παλαιόκηπο και με τη γυναίκα του δούλευαν μαζί στο τσανακλίδικο (αγγειοπλαστείο) στη θέση που μέχρι σήμερα είναι γνωστή με την τουρκική ονομασία «Κιρχανάς». Το γιο του Γιακούμπ σε ηλικία δύο χρόνων, ενώ έπαιζε κοντά στη βρύση του αγγειοπλαστείου, μαζί με ένα άλλο αγόρι, άρπαξαν πειρατές και τα πούλησαν σε μια πλούσια οικογένεια που τα μεγάλωσε σαν αδέλφια. Αυτοί οι δύο έγιναν περιβόητοι πειρατές». Ο κ.Ρούγγος παραθέτει και πληροφορίες από ένα ανέκδοτο χειρόγραφο ενός δασκάλου, ονόματι Παναγιώτη Λημναίου, οι οποίες προέρχονται από κάποια φήμη που μεταδίδονταν από τους γεροντότερους. «Ο γράφων ενθυμείται καλώς τον αείμνηστον Ευστράτιον Βάρκαν (εκ Μεσάγρου) χρηματίσαντα δήμαρχον Γέρας, να διηγείται ότι οι Τούρκοι ιστορικοί ήλθαν ενταύθα ίνα προβώσιν εις έρευναν και διαπιστώσουν χαρακτηριστικά επί των επιγενομένων ανάλογα με τα του Βαραβαρόσα, και εύρουν τοιαύτα επί μελών μιας οικογενείας διακεκριμένων επί ευρωστία και το αγέρωχον της μορφής του. Φημολογείται ότι η οικογένεια με χαρακτηριστικά παρόμοια με εκείνα που σημειώνονται στην παρακάτω μαρτυρία είναι η Παλαιοκηπιανή οικογένεια των Ρούγγων».Ο κ.Ρούγγος καταθέτοντας την προσωπική του εκτίμηση για την καταγωγή του αναφέρει ότι το όνομα Ρούγγος μπορεί να προέρχεται από την εκ παραδρομής λάθος γραφής του Ρούσσος, που σημαίνει κοκκινωπός, ότι αρκετοί στο σόι του είχαν μεγάλη σωματική δύναμη και ότι τα γένια σε κάποια άτομα της οικογένειας είναι κοκκινωπά. «Όλα αυτά βέβαια είναι εικασίες, ενδείξεις. Δεν υπάρχει καμία απόδειξη, πράγμα που δεν είναι εύκολο σε τέτοιου είδους ζητήματα» προσθέτει ο κ. Ρούγγος.

Από τη Μυτιλήνη το Ελ Μετλίν

Θα χρειάζονταν βιβλία ολόκληρα για να γραφούν οι περιπέτειες και οι δράσεις των αδελφών Μπαρμπαρόσα. Ο κ.Αλεξάνδρου, που πριν από λίγους μήνες επισκέφτηκε την Ελ Μετλίν και συνομίλησε με τους κατοίκους της, λέει ότι η εκδοχή τους για την ελληνική παρουσία στην περιοχή τους είναι πως μετά την κατάληψη της Λέσβου το 1462 οι Τούρκοι μαζί με άλλα παιδιά άρπαξαν και δύο αδέλφια, τους αδελφούς Μπαρμπαρόσα, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν Μυτιληνιούς ως έμπιστα πρωτοπαλίκαρα και ως τσούρμο στα καράβια τους. «Αυτό το τσούρμο, τα πρωτοπαλίκαρα του Έλληνα Μπαρμπαρόσα, έκλαψαν τον καπετάνιο τους όταν «δοξασμένος» πέθανε στην Πόλη. Τότε, ο σουλτάνος τους έδωσε ένα κομμάτι γης στη Μπαρμπαριά, στο παλιό άντρο του Χαϊρεντίν, στα βόρεια παράλια της Τυνησίας κοντά στη Μπιζέρτα. Εκεί όπου αργοσαλεύει η γαλάζια Μεσόγειος και τα ελαιόδεντρα την κάνουν χάζι, όπως και στο νησί τους. Ονόμασαν "Μυτιλήνη" το χωριό που έκτισαν, εξ ού και το όνομα Ελ Μετλίν. Εκεί που στέκουν ως σήμερα, κοντά τεσσεράμισι αιώνες μετά, διατηρώντας λέξεις, γεύσεις, χρώματα, αναμνήσεις και χαρακτηριστικά της Λέσβου» επισημαίνει ο κ.Αλεξάνδρου. «Καθώς περπατήσαμε γεμάτη γαλανές εικόνες και δυνατά συναισθήματα φτάσαμε μπροστά στο υδραγωγείο της Ελ Μετλίν. Την είσοδο την φτιάξανε πρόσφατα με κίονες ελληνικούς μαρτυρώντας 500 χρόνια μετά την ελληνική καταγωγή και ρίζα τους! Μοιάζει απίστευτο! Στο υδραγωγείο. Και εμείς στην Ελλάδα να τα πετάξουμε όλα!» προσθέτει. Παράλληλα αναφέρει ότι κοντά στο υδραγωγείο πλησίασαν τον ίδιο και την παρέα του τέσσερις νέοι και ρώτησαν αν είναι Ιταλοί . «Όταν άκουσαν ότι είμαστε Έλληνες τα πρόσωπά τους φωτίστηκαν, γέμισαν χαρά και ο πιο θαρραλέος ομολόγησε: Οι δικοί μας παππούδες ήταν από τη Μετλίν της Ελλάδας. Ήταν Έλληνες! Γκρεκίγια, όπως τους λέγανε εδώ οι ντόπιοι!».Κάτοικοι της Ελ Μετλίν αφηγήθηκαν ότι οι μακρινοί τους παππούδες ήρθαν από την Ελλάδα για να βοηθήσουν τους ντόπιους εναντίον των Ανδαλουσιανών αλλά καθώς βρήκαν βουνό, νερό, θάλασσα και πολύ εύφορη γη, δηλαδή μια άλλη Μυτιλήνη, όπως το νησί τους, παρέμειναν εκεί.Στο παρελθόν, οι κάτοικοι της Ελ Μετλίν καλλιεργούσαν αμπέλια και έβγαζαν κρασί, όμως επειδή εξισλαμίστηκαν σταμάτησαν την αμπελοκαλλιέργεια. Τα φαγητά τους μοιάζουν με εκείνα της Μυτιλήνης ενώ χαρακτηριστικό της κουζίνας τους είναι το στριφτό μακαρόνι που το ονομάζουν μακαρόνι νταρ. Κάποιοι που ταξίδεψαν στη Μυτιλήνη λένε πως τα ήθη και τα έθιμα που έχουν για το γαμπρό την παραμονή του γάμου είναι ίδια όπως στο νησί, και πως τα κεντήματά των γυναικών μοιάζουν με εκείνα που κεντούν οι Μυτιληνιές.Σήμερα, οι κάτοικοι της Ελ Μετλίν ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την αλιεία και υποδέχονται φιλόξενα τον κάθε επισκέπτη από την Ελλάδα και τη Μυτιλήνη προσφέροντας χουμούς και διηγούμενοι ιστορίες για τους θρυλικούς Γκρεκίγια.

Απο το βιβλίο του συγγραφέα Αλεξάνδρου, Δημήτρης Ν με τίτλο
ΓΚΡΕΚΙΓΙΑ, ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΗΣ ΤΥΝΗΣΙΑΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΠΕΙΡΑΤΕΣ ΤΟΥ ΜΠΑΡΜΠΡΟΣΑ