Κατάσκεύη Γαλέρας του 16ου αιώνα στα Χανιά

Την ανάληψη πρωτοβουλιών για την κατασκευή γαλέρας, η οποία θα σταθμεύει στο παλιό λιμάνι των Χανίων, στο ύψος των Νεωρίων, αποτελώντας πόλο έλξης για τους ξένους και τους έλληνες επισκέπτες της πόλης, ζητά η Ένωση Τουριστικών Καταλυμάτων Νομού Χανίων. Με έγγραφό της προς τον νομάρχη, Γρηγόρη Αρχοντάκη, και τον δήμαρχο Χανίων, Κυριάκο Βιρβιδάκη, η Ένωση επαναφέρει, ουσιαστικά για διάλογο, όπως επισημαίνει, την πρόταση που έχει κάνει κατά το παρελθόν.

Ως πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση, η Ένωση ζητά από τους κ. Αρχοντάκη και Βιρβιδάκη «να αναλάβουν πρωτοβουλία να συγκαλέσουν σύσκεψη με το Πολυτεχνείο Κρήτης, το Τεχνικό Επιμελητήριο, το ΕΒΕ Χανίων, την Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, το Ναυτικό Μουσείο, άλλους φορείς προκειμένου να ξεκινήσει προσπάθεια ανακατασκευής γαλέρας του 16ου αιώνα».
Αναλυτικά, στο έγγραφό της, η Ένωση Τουριστικών Καταλυμάτων Νομού Χανίων επισημαίνει τα εξής:
«Όλοι μας γνωρίζουμε τα Νεώρια στο παλιό λιμάνι, από τα πιο χαρακτηριστικά και πιο μεγάλα σε όγκο μνημεία της πόλης μας. Οι περισσότεροι γνωρίζουμε τον λόγο για τον οποίο κατασκευάστηκαν πριν από 5 αιώνες αντλώντας μεγάλα ποσά από τους προϋπολογισμούς της Βενετίας. Για να προσφέρουν προστασία και συντήρηση στον στόλο της Ανατολικής Μεσογείου για τον ελλιμενισμό των γαλερών της Γαληνότατης Δημοκρατίας, μια σε κάθε νεώριο. Γιατί μπορεί το Ηράκλειο να ήταν η έδρα του Δούκα της Κρήτης και της Βενετσιάνικης διοίκησης, τα Χανιά όμως ήταν ο ναύσταθμος και τα πλοία, οι γαλέρες ήταν η ψυχή της Βενετίας, η δύναμή της και το μέσο του πλουτισμού της.
Τι ήταν αλήθεια οι γαλέρες; Κωπήλατα πλοία μήκους 40 μέτρων, πλάτους 5 μέτρων, 140 τόνων με 24 κουπιά σε κάθε πλευρά που τα χειρίζονταν 3 κωπηλάτες το καθένα. Το πλήρωμα το αποτελούσαν 10 αξιωματικοί, 65 ναύτες και πυροβολητές συν τους 138 κωπηλάτες. Οι κωπηλάτες στην αρχή ήταν σκλάβοι αιχμάλωτοι πολέμου (χαρακτηριστικές περιπτώσεις όπως του Θερβάντες, του Τούρκου ναυάρχου Τουργκούτ Ρεις, του Μεγάλου Μάγιστρου της Μάλτας Ντε Λα Βαλέτ) καθώς και κατάδικοι που έκτειαν τις ποινές τους. Πολλοί από τους κατάδικους δεν προλάβαιναν να ολοκληρώσουν την ποινή τους καθώς είτε πέθαιναν από τις κακουχίες ή τα ναυάγια και τις ναυμαχίες. Όχι ότι η τύχη των καταδικασθέντων καταχραστών του δημοσίου χρήματος ήταν καλύτερη, καθώς στις υγρές υπόγειες φυλακές της Βενετίας σύντομα πέθαιναν από φυματίωση. Αργότερα τον 16ο αιώνα καθώς οι ανάγκες του στόλου διαρκώς αυξάνονταν, η Γερουσία της Βενετίας ψήφισε νόμο περί αναγκαστικής ναυτολόγησης πληρωμάτων από τις κτήσεις της Δημοκρατίας. Έτσι και η Κρήτη κλήθηκε να πληρώσει τη συμμετοχή της. Με βάση τις απογραφές πληθυσμού που διενεργούσαν οι Βενετοί καλούνταν κάθε χωριό να δώσει για θητεία ορισμένων ετών κάποιο ή κάποια άτομα. Η επιλογή γινόταν συνήθως από τους δημογέροντες του χωριού, ενώ οι λοιποί κάτοικοι συνεισέφεραν είτε οικονομικά είτε με εργασία στην οικογένεια του ναυτολογούμενου.
Οι ναυτολογούμενοι κωπηλάτες τυγχάνουν διαφορετικής μεταχείρισης από τους κατάδικους ή τους αιχμαλώτους, έχοντας το προνόμιο να διατηρούν τα μαλλιά τους για να ξεχωρίσουν σε περίπτωση ναυαγίου ή ναυμαχίας.
Δεν ήταν όμως μόνο πολεμικά πλοία οι γαλέρες για να εξασφαλίσουν τους θαλάσσιους δρόμους ανοικτούς, ήταν και για τη μεταφορά φορτίων και επιβατών των Δυτικοευρωπαίων προσκυνητών που τον 13ο και 14ο αιώνα έσπευδαν να επισκεφτούν τους Αγίους Τόπους στην Ιερουσαλήμ, των χιλιάδων στρατιωτικών και διοικητικών υπαλλήλων της Δημοκρατίας (από την Κύπρο μέχρι τα παράλια της Δαλματίας) αλλά και των επιθεωρητών που κάθε καλοκαίρι επισκέπτονταν τους κατά τόπους διοικητές (προβλέπτορες, ρέκτορες κ.λπ.) για να αξιολογήσουν το έργο τους στην αναφορά τους προς το Συμβούλιο των Δέκα και τη Γερουσία.
Δύο ήταν οι βασικοί εμπορικοί δρόμοι που κινούνταν οι γαλέρες. Ο ένας της Ανατολικής Μεσόγειου όπου έφτασαν μέχρι τα παράλια της Συρίας και της Αιγύπτου και φόρτωναν τα πολύτιμα εμπορεύματα (μπαχαρικά, μετάξια, πορσελάνη, τσάι, χαλίκι κ.λπ.) που καραβάνια και πλοία Αράβων εμπόρων είχαν μεταφέρει ως εκεί από την Ινδία, τη Μαλαισία, την Κίνα. Ως συνέχεια με ενδιάμεσους σταθμούς ανεφοδιασμού την Κύπρο ή την Κρήτη, τη Μεθώνη ή την Κορώνη και τα παράλια της Ιλλυρίας ή Δαλματίας έφταναν στη Βενετία όπου ερχόταν οι έμποροι τυ Βορρά από τη Γερμανία, την Ολλανδία, την Γαλλία για να τα αγοράσουν μετά φέρνοντάς τα στις χώρες τους και ο πλούτος συνέρρεε στη Βενετία.
Ο άλλος δρόμος για τις γαλέρες ήταν αυτός της Δύσης όπου ακολουθώντας την ακτογραμμή της Ιβηρικής εξέρχονταν στον Βισκαϊκό κόλπο για να φτάσουν στις ακτές της Φλάνδρας και της Βρετανίας, μεταφέροντας τα προϊόντα της Ανατολής και γυρίζοντας πίσω με μαλλί, κασσίτερο, μεταλλουργικά προϊόντα.
Ήταν δε τόσο αξιόπιστα πλοία στα ταξίδια τους ώστε τη διαδρομή από τα Δυτικά παράλια της Ιταλίας στις ακτές της Μάγχης, στο Σαουθάμπτον την κάλυπταν σε διάστημα λίγο περισσότερο από ένα μήνα. Τα πλοία αυτά ήταν επίσης φορείς διακίνησης πολιτισμού. Με κάποιες από τις γαλέρες αυτές κατέφθασαν στην πόλη μας Βερονέζοι και Μιλανέζοι αρχιτέκτονες και μηχανικοί με τα σχέδιά τους για να επιμεληθούν Δημοσίων μεγάρων, υδραγωγείων και λοιπών κτισμάτων. Με κάποιες από τις γαλέρες ταξίδεψαν στη Βενετία ο Δομίνικος Θεοτοκόπουλος, ο Μάρκος Μουσούρος και άλλοι διάσημοι Κρητικοί για να βρουν το πεπρωμένο τους στη δόξα. Με τα πλοία αυτά μεταφερόταν η αύρα της Αναγέννησης που ξεπηδούσε στην Ιταλία του 16ου και 17ου αιώνα στην Κρήτη για να επηρεάσει τις τέχνες και τα γράμματα στο νησί, έτσι ώστε η Κρήτη κατά τους 2 αυτούς αιώνες να αποτελεί την εξαίρεση από το σκοτάδι που κάλυπτε τον Ελλαδικό χώρο κάτω από τη σκλαβιά του Τούρκου. Οι γαλέρες λοιπόν αυτές τους χειμερινούς μήνες ξαπόσταιναν μέσα στα νεώρια του λιμανιού των Χανίων επισκευαζόμενες για να είναι έτοιμες την άνοιξη να ξανοιχτούν στη θάλασσα ξανά.
Σήμερα υπάρχουν 2 γαλέρες στον κόσμο. Η μια αυθεντική από την εποχή του Σουλτάνου Μωάμεθ ΙV (1648-1687), ο οποίος ήταν Σουλτάνος κατά την κατάληψη της Κρήτης και βρίσκεται στο Ναυτικό Μουσείο Κωνσταντινούπολης. Η άλλη κατασκευάστηκε το 1971 και βρίσκεται στο Ναυτικό Μουσείο Βαρκελώνης, είναι δε πιστή ανακατασκευή της ναυαρχίδας του Δον Χουάν του Αυστριακού στη ναυμαχία της Ναύπακτου το 1571 (στην οποία σημειωτέον έλαβαν μέρος και 5 γαλέρες από την Κρήτη). Ήταν δε μια από τις μεγαλύτερες γαλέρες (γαλεάσα) που κατασκευάστηκαν με μήκος 60 μέτρα και 400 άτομα πλήρωμα.
Με την παρούσα επιστολή μας θέλουμε να επανέλθουμε σε παλαιότερη πρότασή μας προς τον νομάρχη Χανίων και τον δήμαρχο Χανίων να αναλάβουν πρωτοβουλία να συγκαλέσουν σύσκεψη με το Πολυτεχνείο Κρήτης, το Τεχνικό Επιμελητήριο, το ΕΒΕ Χανίων, την Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, το Ναυτικό Μουσείο, άλλους φορείς προκειμένου να ξεκινήσει προσπάθεια ανακατασκευής γαλέρας του 16ου αιώνα.
Η πρόταση κατασκευής γαλέρας θα πρέπει να γίνει σε συνεργασία με την περιφέρεια του Βένετο, τον Δήμο της Βενετίας και τη ναυπηγική σχολή του Πολυτεχνείου της Βενετίας (μια από τις καλύτερες της Ευρώπης).
Με τον τρόπο αυτό θα υπάρξει χρηματοδότηση του έργου μέσα από προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που στόχο έχουν την ενίσχυση των διακρατικών πολιτιστικών προσπαθειών όπως το Cultur Med, αλλά και η προσπάθεια του Δήμου που θέλει να εντάξει την πόλη μας, συγχρόνως με την ανάδειξη των τειχών, στις ιστορικές πόλεις της Ευρώπης θα ενισχυθεί.
Η εν λόγω γαλέρα θα ελλιμενίζεται τα καλοκαίρια στο παλαιό λιμάνι Χανίων έξω ακριβώς από τα Νεώρια, τον φυσικό της χώρο, θα λειτουργεί ως πλωτό μουσείο με δυνατότητα επίσκεψης στο εσωτερικό της, τα αμπάρια της, τους πάγκους των κωπηλατών, στην καμπίνα του κυβερνήτη με τους ναυτικούς χάρτες, στα μεταφερόμενα εμπορεύματα της εποχής, στον οπλισμό, στα είδη διατροφής που είχε στη διάθεση του το πλήρωμα κ.λπ. Παράλληλα θα γίνει αξιοποίηση σε 2 από τα υπάρχοντα νεώρια, το μεν ένα θα απεικονίζει τα εργαλεία και τα μέσα ενός ταρσανά της εποχής και θα αποτελεί χώρο φύλαξης αυτής κατά τους χειμερινούς μήνες, ενώ το άλλο μέσα από κούκλες - ομοιώματα ένα λιμάνι της Ανατολικής Μεσογείου όπου Βενετσιάνοι έμποροι αγοράζουν κάθε λογής εμπορεύματα από αυτόχθονες Άραβες, μια σκηνή που ζωντανεύει μέσα από ήχους, οσμές και παραστάσεις της Ανατολής, και θα δείχνει τη διαδρομή της γαλέρας μέσα από τους αιώνες της ακμής της (13ος - 17ος) στη Μεσόγειο».